Gujarati News

નવી દિલ્‍હી, તા.૨૨: જે રીતે રોજેરોજ વધતી મોંઘવારીના કારણે આપણા પૈસાનો ખર્ચ વધી રહ્યો છે, તેવી જ રીતે RBI પણ નોટો છાપવામાં વધુ ખર્ચ કરી રહી છે. માહિતી અધિકાર (RTI) હેઠળ માંગવામાં આવેલી માહિતીમાં રિઝર્વ બેંકે જણાવ્‍યું છે કે સૌથી વધુ ખર્ચ ૨૦૦ રૂપિયાની નોટ છાપવા પર આવી રહ્યો છે.

આરટીઆઈને ટાંકીને બિઝનેસલાઈનમાં છપાયેલા સમાચાર અનુસાર, ૨૦૦ રૂપિયાની નોટ છાપવી ૫૦૦ રૂપિયાની સરખામણીમાં ઘણી મોંઘી લાગે છે. આરટીઆઈના જવાબમાં રિઝર્વ બેંકે કહ્યું કે ૨૦ રૂપિયાની નોટ છાપવા કરતાં ૧૦ રૂપિયાની નોટ છાપવામાં વધુ ખર્ચ થાય છે. કાગળની ઊંચી કિંમતો ઉપરાંત અન્‍ય વસ્‍તુઓની વધતી જતી મોંઘવારીને કારણે નોટોના પ્રિન્‍ટિંગ ખર્ચમાં પણ સતત વધારો થઈ રહ્યો છે. જોકે, RBIએ હવે ૨૦૦૦ રૂપિયાની નોટ છાપવાનું લગભગ બંધ કરી દીધું છે.

કઈ નોટ છાપવા માટે કેટલો ખર્ચ થાય છે? આરબીઆઈના જણાવ્‍યા અનુસાર, હાલમાં ૧૦ રૂપિયાની એક હજારની નોટ છાપવા માટે ૯૬૦ રૂપિયાનો ખર્ચ થાય છે, જ્‍યારે ૨૦ રૂપિયામાં તેની કિંમત માત્ર ૯૫૦ રૂપિયા છે. એટલે કે ૧૦ની નોટ છાપવામાં ૨૦થી વધુનો ખર્ચ થઈ રહ્યો છે. એ જ રીતે, રૂ.૫૦૦ની હજારની નોટ છાપવા માટે રૂ.૨,૨૯૦ ખર્ચવા પડે છે, જ્‍યારે રૂ. ૨૦૦ની હજારની નોટ છાપવા માટે કુલ રૂ.૨,૩૭૦નો ખર્ચ થાય છે. હાલમાં જો રૂ.૨૦૦૦ની નોટોને બાદ કરવામાં આવે તો પ્રિન્‍ટિંગનો સૌથી વધુ ખર્ચ રૂ.૨૦૦ની નોટ પર આવી રહ્યો છે. ૧૦૦ રૂપિયાની ૧૦૦૦ નોટ છાપવા માટે ૧,૭૭૦ રૂપિયા ખર્ચવા પડે છે.

૫૦ રૂપિયાની નોટ છાપવાનો ખર્ચ સૌથી વધુ વધ્‍યોઃ એક વર્ષમાં નોટ છાપવાના ખર્ચમાં થયેલા વધારાની વાત કરીએ તો સૌથી વધુ અસર ૫૦ રૂપિયાની નોટ છાપવા પર પડી છે. આરબીઆઈએ કહ્યું કે નાણાકીય વર્ષ ૨૦૨૦-૨૧માં ૫૦ હજાર રૂપિયાની નોટ છાપવાનો ખર્ચ ૯૨૦ રૂપિયા હતો, જે ૨૦૨૧-૨૨માં ૨૩ ટકા વધીને ૧,૧૩૦ રૂપિયા થઈ ગયો છે. સૌથી ઓછી અસર ૨૦ રૂપિયાની નોટ છાપવા પર પડી છે. ૨૦૨૦-૨૧માં જ્‍યાં ૨૦ હજાર રૂપિયાની નોટ છાપવા પર ૯૪૦ રૂપિયા ખર્ચવામાં આવ્‍યા હતા, ત્‍યાં ગયા નાણાકીય વર્ષમાં ૯૫૦ રૂપિયા ખર્ચ કરવામાં આવ્‍યા છે. આ સમયગાળા દરમિયાન ૫૦૦ રૂપિયાની નોટના પ્રિન્‍ટિંગ ખર્ચમાં કોઈ ફેરફાર થયો નથી.

દેશમાં ચાર જગ્‍યાએ નોટો છાપવામાં આવે છેઃ રિઝર્વ બેંક અને કેન્‍દ્ર સરકાર મળીને દેશમાં ચાર જગ્‍યાએ નોટો છાપે છે. તેમાંથી બેપ્રેસ આરબીઆઈ પાસે છે, જ્‍યારે બે કેન્‍દ્ર સરકાર દ્વારા સંચાલિત છે. બંને આરબીઆઈ પ્રેસ મૈસુર અને સાલ્‍બોનીમાં સ્‍થિત છે, જ્‍યારે કેન્‍દ્ર સરકારના પ્રેસ નાસિક અને દેવાસમાં સ્‍થિત છે. જોકે, ટંકશાળના સિક્કા કરવાનો અધિકાર માત્ર કેન્‍દ્ર સરકાર પાસે છે. દેશમાં મુંબઈ, હૈદરાબાદ, કોલકાતા અને નોઈડામાં સિક્કા બનાવવામાં આવે છે.