Gujarati News

નવી દિલ્‍હી,તા. ૩: મંગલયાનનો અંત આવ્‍યો છે. તેનો શ્વાસ થંભી ગયો છે. તેમાં હાજર ઈંધણ અને બેટરી પણ ખતમ થઈ ગઈ છે. આ સાથે મંગળયાન એટલે કે માર્સ ઓર્બિટર મિશન (MOM)ની આઠ વર્ષ અને આઠ દિવસની સફરનો અંત આવ્‍યો. આ મિશન ૫ નવેમ્‍બર ૨૦૧૩ના રોજ લોન્‍ચ કરવામાં આવ્‍યું હતું. તે ૨૪ સપ્‍ટેમ્‍બર ૨૦૧૪ના રોજ મંગળની ભ્રમણકક્ષામાં પહોંચ્‍યું હતું. આ મિશન સાથે, ભારત એક જ વારમાં સીધા મંગળ પર પહોંચનાર વિશ્વનો પ્રથમ દેશ બન્‍યો.

મંગલયાન મિશનનો ખર્ચ ૪૫૦ કરોડ રૂપિયા હતો. એ સમયે હોલિવૂડની ફિલ્‍મો બનતી હતી. ઈસરોએ સમાચાર એજન્‍સી પીટીઆઈને જણાવ્‍યું કે હવે મંગલયાનમાં કોઈ ઈંધણ બચ્‍યું નથી. સંપૂર્ણપણે સમાપ્ત થઈ ગયું છે. સ્‍પેસક્રાફટની બેટરી પણ સંપૂર્ણ રીતે ખતમ થઈ ગઈ છે. મંગલયાન સાથેની અમારી કડી પણ તૂટી ગઈ છે. જો કે, દેશની સ્‍પેસ એજન્‍સીએ તેના સત્તાવાર ટ્‍વિટર હેન્‍ડલથી આ વિશે કોઈ માહિતી શેર કરી નથી.

ISROના એક અધિકારીએ નામ ન આપવાની શરતે જણાવ્‍યું કે તાજેતરમાં મંગળ પર સતત ગ્રહણ જોવા મળી રહ્યા છે. સૌથી લાંબુ ગ્રહણ સાડા સાત કલાકનું હતું. અહીં ગ્રહણનો અર્થ એવો નહોતો કે અવકાશયાન મંગળની પાછળ ગયું. મતલબ કે મંગળયાનની બેટરી ગ્રહણ દરમિયાન એટલે કે સૂર્યપ્રકાશ વિના માત્ર એક કલાક અને ૪૦ મિનિટ સુધી ચાલી શકે છે. તે પછી તેનો કોઈ ફાયદો થયો ન હતો.

ઈસરોના અધિકારીઓએ જણાવ્‍યું કે મંગલયાન તેની નિર્ધારિત ઉંમર કરતા ૧૬ ગણું વધુ દોડ્‍યું. તેણે આવા ચિત્રો આપ્‍યા. એવો ડેટા આપ્‍યો જેણે વિશ્વ અને મંગળ વિશેની આપણી સમજ બદલી નાખી. ભારતીય વૈજ્ઞાનિકોએ મંગલયાન માત્ર એ જોવા માટે છોડી દીધું કે તેઓ ટેક્‍નોલોજીનું પ્રદર્શન કરી શકે. પરંતુ આપણા મંગલયાન એ એવું મહાન કામ કર્યું જે આજ સુધી કોઈ દેશના અવકાશયાન એ કર્યું નથી.

મંગલયાન એટલે કે માર્સ ઓર્બિટર મિશન (MOM) પાસે માત્ર પાંચ પેલોડ હતા. જેનું વજન માત્ર ૧૫ કિલો હતું. તેમનું કાર્ય મંગળની ભૌગોલિક, બાહ્ય સ્‍તરો, વાતાવરણીય પ્રક્રિયાઓ, સપાટીનું તાપમાન વગેરેની તપાસ કરવાનું હતું. તેમાંના પાંચ પેલોડ્‍સને માર્સ કલર કેમેરા, થર્મલ ઇન્‍ફ્રારેડ ઇમેજિંગ સ્‍પેક્‍ટ્રોમીટર, મંગળ માટે મિથેન સેન્‍સર, માર્સ એક્‍સોસ્‍ફેરિક ન્‍યુટ્રલ કમ્‍પોઝિશન એનાલાઇઝર. એનાલાઇઝર) અને લેહમેન આલ્‍ફા ફોટોમીટર (LAP) નામ આપવામાં આવ્‍યું હતું.

મંગલયાન મિશન આર્થિક હતું. ટુંક સમયમાં બને છે. વજન અને મિશન પ્રમાણે તેને ખૂબ જ ઓછા ખર્ચે તૈયાર કરવામાં આવ્‍યું હતું. એકસાથે મંગળ સુધી પહોંચવા માટે પાંચ અલગ-અલગ પેલોડને એકસાથે ભેગા કરીને. મંગળયાનના મંગળ કલર કેમેરાથી લીધેલા ૧૦૦૦ થી વધુ ફોટાઓમાંથી માર્સ એટલાસ બનાવવામાં આવ્‍યો હતો.

એવું કહેવામાં આવી રહ્યું છે કે ISRO મંગલયાન-૨ વિશે વિચારી રહ્યું છે પરંતુ હજુ સુધી તેના વિશે કોઈ નક્કર માહિતી સામે આવી નથી. હાલમાં, ઈસરોનું ધ્‍યાન માનવ મિશન ગગનયાન પર છે. વર્ષ ૨૦૧૬ માં, ISRO અધિકારીઓ તકની જાહેરાત (AO) સાથે આવ્‍યા હતા કે તેઓ બીજા મંગળ મિશનની જાહેરાત કરી શકે છે. પરંતુ આ અંગે વધુ કોઈ વાત થઈ ન હતી. આ પછી ISRO ગગનયાન, ચંદ્રયાન-૩ અને આદિત્‍ય L-1 (આદિત્‍ય- ન્‍૧) મિશન સાથે બહાર આવ્‍યું. તકની જાહેરાત અનુસાર, ભવિષ્‍યમાં મંગલયાન-૨ મિશન માટે યોજનાઓ બનાવવામાં આવશે. પરંતુ હાલમાં આ અંગે કોઈ વાત કરવામાં આવી રહી નથી.