Gujarati News

  નવી દિલ્હી :કેમ્પેઈન ફોર જ્યુડિશિયલ એકાઉન્ટેબિલિટી એન્ડ રિફોર્મ્સ (CJAR) દ્વારા આયોજિત ન્યાયિક નિમણૂકો અને સુધારાઓ પરના સેમિનારમાં પારદર્શક અને જવાબદાર કોલેજિયમ બનાવવાના મુદ્દા પર બોલતા સુપ્રીમ કોર્ટના ભૂતપૂર્વ ન્યાયાધીશ જસ્ટિસ દીપક ગુપ્તાએ કહ્યું કે કેવી રીતે સેવાનિવૃત્તિ પછીના લાભો દ્વારા ન્યાયિક સ્વતંત્રતા સાથે સમજોતો કરવામાં આવે છે

 લાઈવ લોના રિપોર્ટ અનુસાર, તેમણે કહ્યું, ‘નિવૃત્તિ પછી કોઈ લાભ મળવો જોઈએ નહીં. આવા લાભો આપીને આપણી પાસે સ્વતંત્ર ન્યાયતંત્ર ન હોઈ શકે. જો નિવૃત્તિના આરે આવેલા ન્યાયાધીશો નિવૃત્તિ પછીના લાભો મેળવવા સત્તાની ગલીઓમાં લાઇન લગાવે છે તો ન્યાયની અપેક્ષા રાખી શકાય?

કોલેજિયમ પ્રણાલીમાં સુધારાની રીતો સૂચવતા જસ્ટિસ ગુપ્તાએ સ્વતંત્ર ન્યાયાધીશોના મહત્વ પર પ્રકાશ પાડ્યો કે જેઓ પોતાના માટે ઊભા રહેવાની અને ભારતના બંધારણનો બચાવ કરવાની શક્તિ ધરાવે છે.

તેમણે દેશની સર્વોચ્ચ અદાલતના બંધારણીય અર્થઘટનમાં મંતવ્યોની વિવિધતાના મહત્વ પર પણ ભાર મૂક્યો હતો. તેમના મતે ‘જો સર્વોચ્ચ અદાલત પ્રગતિશીલ ન્યાયાધીશોથી ભરેલી હોત તો તે પણ દુઃખદ દિવસ હોત. આમાં બધાનું મિશ્રણ હોવું જોઈએ.

તેમણે બે મુદ્દાઓ તરફ ધ્યાન દોર્યું જે તેમના મતે કોલેજિયમની કામગીરીને મજબૂત કરવા માટે સંબોધિત કરવાની જરૂર છે.

પ્રથમ તમામ બંધારણીય અદાલતના ન્યાયાધીશો માટે સામાન્ય નિવૃત્તિ વય. બીજું, નિવૃત્તિ પછીના મળતા તમામ લાભોને નાબૂદ કરવા.

તેમણે હાઈકોર્ટ સ્તરે યોગ્ય ન્યાયાધીશોની નિમણૂક કરવાનો આગ્રહ રાખ્યો હતો, કારણ કે સુપ્રીમ કોર્ટના મોટાભાગના ન્યાયાધીશોની નિમણૂક હાઈકોર્ટમાંથી કરવામાં આવે છે.

તેમણે કહ્યું, “જો તમે હાઈકોર્ટમાં યોગ્ય ન્યાયાધીશોની નિમણૂક નહીં કરો તો તમને સુપ્રીમ કોર્ટમાં સારા ન્યાયાધીશો કેવી રીતે મળશે?”

કોલેજિયમ પ્રણાલીમાં સુધારા પર ભાર મૂકતા તેમણે કહ્યું કે તે અત્યંત ફાયદાકારક રહેશે કે હાઈકોર્ટના કોલેજિયમમાં ઓછામાં ઓછો એક જજ હોવો જોઈએ જે તેની હાઈકોર્ટના સ્થાનિક ન્યાયાધીશોને જાણતા હોય.

નિવૃત્ત ન્યાયાધીશ દ્વારા રજૂ કરાયેલ અન્ય એક સૂચન રાજ્યને જવાબ આપવા માટે સમયમર્યાદા નક્કી કરવાનું હતું, જેના પછી ફાઇલ આપમેળે તપાસ એજન્સીઓ પાસે તેમના અહેવાલો મેળવવા માટે જશે.

સુપ્રીમ કોર્ટમાં ભેદભાવનો મુદ્દો ઉઠાવતા જસ્ટિસ ગુપ્તાએ કહ્યું કે, ‘જ્યારે સુપ્રીમ કોર્ટની વાત આવે છે ત્યારે સુપ્રીમ કોર્ટમાં નાની હાઈકોર્ટની ઉપેક્ષા કરવામાં આવે છે, કારણ કે આ હાઈકોર્ટમાંથી કોઈ પણ સુપ્રીમ કોર્ટમાં બેસતું નથી.’

તેમણે કહ્યું કે નાની અદાલતોમાંથી આવતી ભલામણોને અવગણવામાં ન આવે તે સુનિશ્ચિત કરવાનો એક રસ્તો એ છે કે ફાઇલો આવતાં જ તેને લેવામાં આવે. તેમણે ચિંતા વ્યક્ત કરી કે અન્યથા ન્યાયાધીશોની વરિષ્ઠતાને અસર થશે.

તેમણે કહ્યું, ‘નામો હંમેશા કાલક્રમિક રીતે ઉભા કરવા જોઈએ. સુપ્રીમ કોર્ટના સ્તરે વિવિધ હાઈકોર્ટ વચ્ચે ભેદ કેમ હોવો જોઈએ? કારણ કે સરકાર જે કંઈ કરી રહી છે, કોલેજિયમ પણ તે જ કરી રહ્યું છે.

જસ્ટિસ ગુપ્તાએ એ પણ જાહેર કર્યું કે કેવી રીતે ઉમેદવારનો ધર્મ સરકાર માટે તેમના નામ પર વિચાર કરવાની સમયમર્યાદાને અસર કરે છે. જો કોઈ ભલામણને સરકાર દ્વારા મંજૂર કરવામાં 100 દિવસ લાગે છે, તો ઉમેદવાર ખ્રિસ્તી હોય તો 266 દિવસ અને ઉમેદવાર મુસ્લિમ હોય તો 350 દિવસથી વધુ સમય લે છે.

તેમણે કહ્યું, ‘જો કે તે ચકાસાયેલ નથી, પરંતુ મને જાણવા મળ્યું છે કે સામાન્ય રીતે સરકારને ભલામણ મંજૂર કરવામાં 100 દિવસનો સમય લાગે છે. પરંતુ જો ઉમેદવાર ખ્રિસ્તી હોય, તો તે 266 દિવસ લે છે અને મુસ્લિમના કિસ્સામાં તે 350 દિવસથી વધુ લે છે.

તેમણે ચિંતા વ્યક્ત કરતા કહ્યું, ‘જો આ આંકડા સાચા છે અને હું તેને સાચો માનું છું, તો આ ખૂબ જ ખતરનાક વલણ છે. મતલબ કે તમે સુનિશ્ચિત કરી રહ્યા છો કે તે ક્યારેય વરિષ્ઠ ન્યાયાધીશ, મુખ્ય ન્યાયાધીશ ન બને અને ક્યારેય સુપ્રીમ કોર્ટમાં ન પહોંચે. એટલા માટે તે સાર્વજનિક ડોમેનમાં હોવું જોઈએ, જેથી અમે પ્રશ્નો પૂછી શકીએ.

જસ્ટિસ ગુપ્તાએ આગ્રહ કર્યો કે સમયમર્યાદા નક્કી કરવી જોઈએ અને તેનું પાલન કરવું જોઈએ.

તેમણે કહ્યું, ‘જો જરૂરી હોય તો સુપ્રીમ કોર્ટે વ્હીપ તોડવો જોઈએ, જો સરકાર દ્વારા પાછા ભલામણ કરાયેલા નામો સ્વીકારવામાં નહીં આવે તો તેમને સ્વીકારવા માટે દબાણ કરવું જોઈએ. આ નિયમનો અમલ કરવો પડશે નહીં તો આપણે અરાજકતા તરફ આગળ વધી ગયા છીએ.