નવી દિલ્હી,તા. ૨૪: વિશ્વમાં સૌથી વધુ વસ્તી ધરાવતો દેશ ચીન છે. પરંતુ થોડા મહિના પછી ભારત બનશે. યુનાઈટેડ નેશન્સે ગત વર્ષે પોતાના રિપોર્ટમાં પહેલા જ દાવો કર્યો હતો કે ૨૦૨૩માં ભારતની વસ્તી ચીન કરતા વધુ હશે. જો કે, કેટલાક અહેવાલોમાં દાવો કરવામાં આવી રહ્યો છે કે ભારતની વસ્તી ચીન કરતા વધી ગઈ છે.
તેનું કારણ શું છે? કારણ છે- ભારતમાં સૌથી વધુ બાળકો જન્મે છે. સંયુક્ત રાષ્ટ્રનો અંદાજ છે કે ભારતમાં દર વર્ષે લગભગ ૨૫ મિલિયન બાળકો જન્મે છે. તે જ સમયે, ભારત કરતાં સૌથી વધુ વસ્તી ધરાવતા ચીનમાં લગભગ અડધા બાળકોનો જન્મ થાય છે. ૨૦૨૨માં ચીનમાં ૯૫ લાખ બાળકોનો જન્મ થયો હતો. ૨૦૨૧ ની તુલનામાં, આ લગભગ ૧૦ ટકાનો ઘટાડો હતો.
ભારતના કેન્દ્રીય સ્વાસ્થ્ય મંત્રાલયના તાજેતરના અહેવાલમાં જણાવાયું છે કે વર્ષ ૨૦૨૧-૨૨માં ૨.૦૩ કરોડથી વધુ બાળકોનો જન્મ થયો છે. એટલે કે દરરોજ સરેરાશ ૫૬ હજાર બાળકોનો જન્મ થયો. અગાઉ વર્ષ ૨૦૨૦-૨૧માં બે કરોડથી વધુ બાળકોનો જન્મ થયો હતો. આનો અર્થ એ થયો કે ૨૦૨૦-૨૧ની સરખામણીમાં ૨૦૨૧-૨૨માં ૧.૩૨ લાખ વધુ બાળકોનો જન્મ થયો છે.
આ આંકડો પણ આﾍર્યજનક છે કારણ કે જો વિશ્વના ૭૮ દેશોની વસ્તી ઉમેરવામાં આવે તો આ સંખ્યા બે કરોડથી થોડી વધુ છે. આ દૃષ્ટિકોણથી એમ કહી શકાય કે ભારતમાં દર વર્ષે ૭૮ દેશોની વસ્તી સમાન બાળકોનો જન્મ થઈ રહ્યો છે.
તે જ સમયે, ચીનમાં વસ્તી ઘટવા લાગી છે. ચીનના સત્તાવાર આંકડા મુજબ ૨૦૨૨માં વસ્તીમાં સાડા આઠ લાખનો ઘટાડો થયો છે. ચીનના નેશનલ બ્યુરો ઓફ સ્ટેટિસ્ટિક્સે તાજેતરમાં વસ્તીના આંકડા જાહેર કર્યા છે. આ મુજબ ૨૦૨૨ના અંત સુધીમાં ચીનની વસ્તી ઘટીને ૧.૪૧૧૮ અબજ થઈ ગઈ હતી. જયારે ૨૦૨૧ના અંત સુધીમાં ચીનની વસ્તી ૧.૪૧૨૬ અબજ હતી. ૧૯૬૧ પછી આ પ્રથમ વખત હતો જયારે ચીનની વસ્તીમાં ઘટાડો થયો હતો.
ભારતમાં વસ્તી કેમ વધી રહી છે? આના ત્રણ મોટા કારણો છે. પ્રથમ, બાળ મૃત્યુદરમાં ઘટાડો એનો અર્થ એ છે કે એક વર્ષથી ઓછી ઉંમરના બાળકોના મૃત્યુમાં ઘટાડો થઈ રહ્યો છે. બીજું- નવજાત મૃત્યુદરમાં ઘટાડો થયો છે, એટલે કે ૨૮ દિવસ સુધીના બાળકોના મૃત્યુમાં ઘટાડો થયો છે. અને ત્રીજું, અંડર-૫ મૃત્યુદર ઘટાડવાનો અર્થ એ છે કે પાંચ વર્ષથી ઓછી ઉંમરના બાળકોના મૃત્યુની સંખ્યામાં ઘટાડો થઈ રહ્યો છે.
કેન્દ્રીય સ્વાસ્થ્ય મંત્રાલયની હેલ્થ મેનેજમેન્ટ ઇન્ફર્મેશન સિસ્ટમ (HMIS) ના ૨૦૨૧-૨૨ના અહેવાલમાં જણાવાયું છે કે ભારતમાં શિશુ મૃત્યુદર, નવજાત મૃત્યુદર અને ૫ વર્ષથી ઓછી વયના મૃત્યુદરમાં ઘટાડો થઈ રહ્યો છે.
આ રિપોર્ટ અનુસાર, ૨૦૧૨માં ભારતમાં શિશુ મૃત્યુદર દર એક હજાર બાળકોએ ૪૨ હતો, જે ૨૦૨૦માં ઘટીને ૨૮ થઈ ગયો. એટલે કે ૨૦૧૨માં જન્મેલા દરેક બાળકમાંથી ૪૨ એક વર્ષ પણ જીવી શક્યા નથી.
એ જ રીતે, ૨૦૧૨માં દર હજાર બાળકોએ બાળ મૃત્યુદર પણ ૨૯ હતો, જે ઘટીને હવે ૨૦ થયો છે. તે જ સમયે, ૨૦૧૨ માં દર એક હજાર બાળકો પર ૫ વર્ષથી ઓછી ઉંમરના બાળકોનો મૃત્યુદર પણ ૫૨ હતો, જે ૨૦૨૦ માં ઘટીને ૩૨ થયો છે.
બીજી તરફ ચીનમાં જન્મ દર ઘટી રહ્યો છે. ચીનના સરકારી આંકડા દર્શાવે છે કે ૨૦૨૨માં દેશમાં જન્મ દર હજાર લોકો દીઠ ૬.૭૭ હતો, જયારે ૨૦૨૧માં તે ૭.૫૨ હતો. ૧૯૪૯ પછી ચીનમાં જન્મદરમાં ઘટાડો આ પ્રથમ વખત હતો.
વિશ્વ પર માનવીનો બોજ સતત વધી રહ્યો છે. ધ વર્લ્ડ કાઉન્ટ મુજબ, જો પૃથ્વીના સાડા ચાર અબજ વર્ષને કેલેન્ડર વર્ષ તરીકે ગણવામાં આવે તો માનવી અહીં માત્ર ૩૭ મિનિટ માટે જ રહ્યો છે અને તેણે અહીંના કુદરતી સંસાધનોનો ત્રીજા ભાગનો ઉપયોગ માત્ર ૦.૨ સેકન્ડમાં કર્યો છે.
તમને જાણીને નવાઈ લાગશે કે પૃથ્વી પરના તમામ જીવોમાં એક ટકા પણ માણસો છે. એવું વિચારો કે ૧૦,૦૦૦ જીવો છે, જેમાંથી માત્ર ૧ માનવ છે. પરંતુ માણસ કુદરતી સંસાધનોનો ખૂબ જ ઝડપથી ઉપયોગ કરી રહ્યો છે.
વર્લ્ડ કાઉન્ટનો અંદાજ છે કે જે ઝડપે જંગલો કાપવામાં આવી રહ્યા છે, જો આ જ ગતિ ચાલુ રહી તો આગામી ૧૦૦ વર્ષમાં જંગલો ખતમ થઈ જશે. એટલું જ નહીં, માત્ર ૦.૦૧% માણસોએ ૮૩% જંગલી પ્રાણીઓ અને અડધા વૃક્ષો અને છોડનો નાશ કર્યો છે. આ સિવાય છેલ્લા ૭૦ વર્ષમાં માણસે એટલું પ્લાસ્ટિક બનાવ્યું છે કે તે આખી પૃથ્વીને ઢાંકી શકે છે.
ઓછામાં ઓછા આગામી ત્રણ દાયકા સુધી ભારતની વસ્તીમાં કોઈ ઘટાડો થતો નથી. સંયુક્ત રાષ્ટ્રનો અંદાજ છે કે ૨૦૫૦ સુધીમાં ભારતની વસ્તી વધીને ૧૬૬ કરોડથી વધુ થઈ જશે. તે જ સમયે, ચીનની વસ્તી ઘટીને ૧૩૧ કરોડ થઈ જશે.
ભારતમાં ઝડપથી વધી રહેલી વસ્તીને કારણે આગામી દિવસોમાં ગંભીર સમસ્યા સર્જાવાની ભીતિ સેવાઈ રહી છે. ૨૦૧૮માં નીતિ આયોગનો રિપોર્ટ આવ્યો હતો. આ રિપોર્ટ જણાવે છે કે હજુ પણ ૬૦ કરોડ ભારતીયો ગંભીર જળ સંકટનો સામનો કરી રહ્યા છે. એટલે કે તેમની પાસે પીવાનું પૂરતું પાણી નથી.
નીતિ આયોગનો અંદાજ છે કે ૨૦૩૦ સુધીમાં ભારતમાં પાણીની માંગ પુરવઠા કરતાં બમણી થઈ જશે, જેના કારણે લાખો લોકોને ગંભીર જળ સંકટનો સામનો કરવો પડશે. એટલું જ નહીં, ૨૦૩૦ સુધીમાં ૪૦ ટકા ભારતીયો પાસે પીવાનું શુદ્ધ પાણી પણ નહીં હોય.
એટલું જ નહીં વસ્તી વધારાને કારણે ખેતીની જમીન પણ ઘટી રહી છે. વિશ્વ બેંક અનુસાર, ૨૦૦૧માં દરેક ભારતીય પાસે ૦.૧૫ હેક્ટર ખેતીની જમીન હતી, જે ૨૦૧૮માં ઘટીને ૦.૧૨ હેક્ટર થઈ ગઈ છે.
આ સિવાય નોકરીઓનું સંકટ પણ સર્જાઈ શકે છે. યુનાઈટેડ નેશન્સનો અંદાજ છે કે ૨૦૫૦ સુધીમાં વિકસિત દેશોમાં દર વર્ષે ૧૫ મિલિયન યુવાનો શ્રમ દળમાં જોડાશે. એટલે કે, દરરોજ ૪૧ હજારથી વધુ લોકો વધશે જેમને નોકરીની જરૂર પડશે. કેન્દ્ર સરકારના સામયિક લેબર ફોર્સ સર્વે (PLFS) અનુસાર, ભારતમાં શ્રમ બળ ઝડપથી વધી રહ્યું છે. ૨૦૧૭-૧૮માં શ્રમ દળમાં યુવાનોનો હિસ્સો ૩૮ ટકા હતો, જે ૨૦૨૦-૨૧માં વધીને ૪૧ ટકાથી વધુ થયો છે.
વધતી વસ્તીના કારણે આરોગ્ય સેવાઓ પણ ખરાબ રીતે પ્રભાવિત થઈ શકે છે. ૨૦૧૯-૨૦ના આર્થિક સર્વેક્ષણમાં કેન્દ્ર સરકારે સ્વીકાર્યું હતું કે જો વસ્તી આ રીતે વધતી રહેશે તો આવનારા સમયમાં હોસ્પિટલોમાં બેડની સંખ્યા ઓછી થશે.
.png)
છેલ્લા 8 દિવસમાં સૌથી લોકપ્રિય
સૌરાષ્ટ્ર કચ્છ
સમાચાર ગુજરાત
દેશ-વિદેશ
ખેલ-જગત
ફિલ્મ જગત