ઇન્ટરનેશનલ ઇન્સ્ટિટયૂટ ફોર ડેમોક્રેસી એન્ડ ઇલેકટોરલ આસિસ્ટન્સનો એક રીપોર્ટ મોટાભાગના દેશોમાં નબળી પડી લોકશાહીઃ ભારતનું નામ પણ રિપોર્ટમાં
લંડન, તા.૨૨: દુનિયામાં એવા દેશોની સંખ્યા ઝડપથી વધી રહી છે જયાં લોકશાહીના મૂળ નબળા પડી રહ્યા છે. આમાં ભારત પણ સામેલ છે. ઇન્ટરનેશનલ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ફોર ડેમોક્રેસી એન્ડ ઇલેકટોરલ આસિસ્ટન્સ (IDEA)ના એક રિપોર્ટમાં આ વાત કહેવામાં આવી છે.
લોકતાંત્રિક મૂલ્યો પર કામ કરતી સંસ્થા આઈડિયા અનુસાર, જે દેશોમાં લોકતાંત્રિક મૂલ્યો જોખમમાં છે, તેટલા પહેલા કયારેય નહોતા. એક અહેવાલ અનુસાર, લોકશાહી રાજકારણ, કોવિડ-૧૯ રોગચાળાનો ઉપયોગ ટીકાકારોને ચૂપ કરવા, અન્ય દેશોની અલોકતાંત્રિક પદ્ઘતિઓ અપનાવવાની પ્રથા અને સમાજમાં ભાગલા પાડવા માટે નકલી માહિતીનો ઉપયોગ જેવા પરિબળોને કારણે લોકશાહી જોખમમાં છે.
આઈડિયાએ આ રિપોર્ટ ૧૯૭૫થી લઈને અત્યાર સુધીના ડેટાના આધારે તૈયાર કર્યો છે. રિપોર્ટ કહે છે, 'પહેલા કરતાં વધુ દેશોમાં હવે લોકશાહીનો અંત આવી ગયો છે. આ પહેલા કયારેય આટલી મોટી સંખ્યામાં એવા દેશો જોવા મળ્યા નથી કે જેમાં લોકશાહી ઘટી રહી હોય.
આઈડિયાએ તેના અહેવાલમાં માનવ અધિકાર અને મીડિયાની સ્વતંત્રતા ઉપરાંત સરકાર અને ન્યાયતંત્રની સ્વતંત્રતા જેવા મૂલ્યોનું ધ્યાન રાખ્યું છે. ૨૦૨૧માં અફદ્યાનિસ્તાનમાં સૌથી નાટકીય પરિવર્તન જોવા મળ્યું હતું, જયાં પશ્યિમી દળોના પ્રસ્થાન પહેલા જ તાલિબાને સત્તા પર કબજો કર્યો હતો. ૧ ફેબ્રુઆરી ૨૦૨૦ના રોજ મ્યાનમારમાં થયેલા બળવામાં પણ લોકશાહીનો ક્ષય થતો જોવા મળ્યો હતો.
માલીમાં, સરકારને બે વખત ઉથલાવી દેવામાં આવી હતી, જયારે ટ્યુનિશિયામાં રાષ્ટ્રપતિએ સંસદ ભંગ કરી હતી અને કટોકટીની સત્તાઓ મેળવી હતી.
રિપોર્ટમાં બ્રાઝિલ, ભારત અને યુએસ જેવા સ્થાપિત લોકશાહી દેશો વિશે પણ ચિંતા વ્યકત કરવામાં આવી છે. રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે બ્રાઝિલ અને યુએસમાં રાષ્ટ્રપતિઓએ જ દેશના ચૂંટણી પરિણામો પર સવાલ ઉઠાવ્યા હતા, જયારે ભારતમાં સરકારની નીતિઓની ટીકા કરનારાઓને પરેશાન કરવામાં આવે છે.
આઈડિયાના રિપોર્ટમાં હંગેરી, પોલેન્ડ, સ્લોવેનિયા અને સર્બિયા એવા યુરોપિયન દેશો છે જેમણે લોકશાહીને સૌથી વધુ નુકસાન પહોંચાડ્યું છે. ૨૦૧૦ અને ૨૦૨૦ ની વચ્ચે તુર્કીમાં લોકશાહી મૂલ્યોમાં સૌથી મોટો ઘટાડો જોવા મળ્યો છે.
રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે, 'સત્ય એ છે કે ૭૦ ટકા વસ્તી એવા દેશોમાં રહે છે જયાં કાં તો લોકશાહી નથી અથવા તો નાટકીય રીતે દ્યટાડો થઈ રહ્યો છે.'
રિપોર્ટ અનુસાર, કોવિડ-૧૯ મહામારી દરમિયાન શાસકો અને સરકારોનું વલણ વધુ તાનાશાહી બની ગયું છે. અભ્યાસ કહે છે કે એવા કોઈ પુરાવા નથી કે તાનાશાહી શાસકોએ રોગચાળા સાથે વ્યવહાર કરવામાં અન્ય સરકારો કરતા વધુ સારું કામ કર્યું છે.
'રોગચાળાએ બેલારુસ, કયુબા, મ્યાનમાર, નિકારાગુઆ અને વેનેઝુએલા જેવા દેશોમાં દમન અને અસંમતિને શાંત કરવા માટે વધારાના માધ્યમો પૂરા પાડ્યા છે,' અહેવાલમાં જણાવાયું છે.