હિંદુ સંસ્કળતિમાં પ્રત્યેક વર્ષની ફાગણ સુદ પૂનમના દિનને હોળી પર્વ તરીકે ઉજવાય છે. આ દિવસે હોલિકા દહન કરવામાં આવે છે.હોળી દહન એ વાતનું પ્રતિક છે કે માણસ પોતાના મનના ખરાબ વિચારોને હોળીની આગની અંદર સળગાવી દે. આનાથી મન નિર્મળ રહેશે અને ભક્ત પ્રહલાદની જેમ આગની અંદરથી તપેલા સોનાની જેમ નિખરીને નીકળશે. બીજે દિવસે એટલે કે ફાગણ વદ એકમના દિનને ધૂળેટી તરીકે રંગેચંગે ઉજવાય છે.
હિંદુઓ માટે હોળીનું પૌરાણિક મહત્ત્વ પણ છે. હોળીને લઈને ભારતમાં અનેક દંતકથાઓ પ્રચલિત છે. પ્રદેશ અને વિવિધ વિસ્તાર મુજબ અલગ-અલગ કથાઓ છે.જેમાં પ્રહલાદની કથાથી સૌ કોઇ પરીચીત છે.આ ઉપરાંત અન્ય કથાઓ પણ પ્રચલિત છે. જેમાં રાધા અને કળષ્ણનાં દિવ્ય પ્રેમની કથા તથા શિવજી દ્વારા કામદહનની કથા પણ છે.
દેશના અમુક શહેરોમાં ભાંગનું મહત્વ છે. એવું માનવામાં આવે છે કે સમુદ્ર મંથન દરમિયાન નીકળેલા ઝેરને શિવે ગળામાં ઉતરવા દીધું ન હતું. આ ઝેર ખૂબ જ ગરમ હતું. આ કારણે શિવને ગરમી લાગવા લાગી. શિવ કૈલાસ પર્વત પર ગયા. ઝેરની ગરમી ઓછી કરવા માટે શિવે ભાંગનું સેવન કર્યું. ભાંગને ઠંડક આપનાર માનવામાં આવે છે. ત્યારથી ભગવાન શિવને ભાંગ ખૂબ જ પ્રિય છે.
હોળી બ્રહ્માંડમાં તેજનો તહેવાર પણ છે. આ તહેવાર દરમિયાન, બ્રહ્માંડમાં અલગ અલગ તેજકિરણો પ્રસરે છે, જે વાતાવરણમાં અલગ અલગ રંગો અને આભાઓ પ્રકાશિત કરે છે.
ભારતના જુદા-જુદા સ્થળોઍ હોળીની ઉજવણી
કાશી: કાશી એક એવું સ્થળ છે જ્યાં રમાતી હોળીનો રંગ દેશ અને દુનિયાના અન્ય ભાગોની સરખામણીમાં અલગ છે, કારણ કે બાબા વિશ્વનાથની નગરીમાં ભોલેના ભક્તો છે. ફૂલો, રંગો કે ગુલાલથી નહીં, પરંતુ સ્મશાનની રાખથી હોળી રમવામાં આવે છે. તેમજ આ હોળી સ્મશાન ઘાટ પર રમવામાં આવે છે. અહીં હોળી રંગભરી એકાદશીના બીજા દિવસે વારાણસીના મણિકર્ણિકા ઘાટ પર ઉજવાય છે. જો કે, બનારસમાં હોળીની શરૂઆત ફાગણી પૂનમની પહેલા રંગભરી એકાદશીથી માનવામાં આવે છે. ભગવાન મહાદેવની નગરી કાશીમાં સળગતી ચિતાઓ વચ્ચે હોળી રમાય છે અને તેમા પણ સ્મશાનની રાખથી હોળી રમવામાં આવે છે.
મથુરા: ઉત્તર પ્રદેશના વ્રજમાં આવેલું, મથુરા શહેર ભારતમાં હોળીની ઉજવણી કરવા માટેના શ્રેષ્ઠ સ્થળોમાંનું એક છે. તે ભગવાન કળષ્ણનું જન્મસ્થળ હોવાનું કહેવાય છે, આ ઉપરાંત તે દેશના એકમાત્ર એવા સ્થળોમાંનું એક છે જ્યાં તમે તેમના ચમત્કારોના પુરાવા જોઈ શકો છો. અને હોળી દરમિયાન, મથુરા લોકો માટે આશ્રયસ્થાન બની જાય છે, કારણ કે અહીં આ તહેવારની સૌથી ભવ્ય ઉજવણી કરવામાં આવે છે. સવારના મંત્રોચ્ચાર, ભજન અને દ્વારકાધીશ મંદિરમાં જાંબલી ગુલાલ ઉડાડવાથી લઈને, વિશ્રામ ઘાટથી હોળીના દ્વાર સુધીની રંગબેરંગી સરઘસ અને અનેક સંગીત અને નળત્ય ઉત્સવો થાય છે. હોળી દરમિયાન મથુરામાં રાસ-લીલા અને મટકી ફોડના કાર્યક્રમો પણ યોજાય છે.
વૃંદાવન:ફૂલોની હોળીનું ઘર, વળંદાવન હોળીના તહેવારની ઉજવણી માટેનું બીજું ટોચનું સ્થળ છે. દર વર્ષે, હજારો યાત્રાળુઓ ફૂલો સાથે હોળીની ઉજવણી કરવા વળંદાવન આવે છે, જે દરેક વચ્ચે ભાઈચારાને પુનર્જીવિત કરવા માટે કહેવાય છે. વળંદાવનમાં હોળીની મુખ્ય ઉજવણી બાંકે બિહારી મંદિરમાં થાય છે, જ્યાં તહેવારની પ્રથમ વિધિ શરૂ થાય છે.
બરસાના:મથુરા નજીક આવેલું નાનું શહેર બરસાના છે, જે ભારતમાં હોળીની ઉજવણી કરવા માટેનું શ્રેષ્ઠ સ્થાન છે. બરસાનામાં, પ્રતિષ્ઠિત લઠમાર હોળી ઉજવાય છે, જ્યાં પુરુષોને રમતિયાળ રીતેસ્ત્રીઓ દ્વારા લાકડીઓ વડે મારવામાં આવે છે. બરસાનાની લઠમાર હોળી સામાન્ય રીતે મુખ્ય તહેવારના એક અઠવાડિયા પહેલા થાય છે અને તે સૌથી મનોરંજક ઘટનાઓમાંની એક છે
શાંતિનિકેતન : શાંતિનિકેતનમાં હોળી બસંત ઉત્સવ તરીકે ઓળખાય છે. પﾍમિ બંગાળમાં કોલકાતા નજીક બોલપુરમાં સ્થિત, શાંતિનિકેતન હોળીના વાઇબ્રન્ટ રંગોમાંથી પ્રેરણા લઈને, સાંસ્કળતિક રીતે તહેવારની ઉજવણી કરે છે. બસંત ઉત્સવ ઉત્સવ સૌપ્રથમ પ્રસિદ્ધ નોબેલ પારિતોષિક વિજેતા રવિન્દ્રનાથ ટાગોરે શાંતિનિકેતનમાં તેમની રવીન્દ્ર ભારતી યુનિવર્સિટીમાં રજૂ કર્યો હતો.
આગ્રા:ઉત્તર પ્રદેશમાં યમુના નદીના કિનારે આવેલું, આગ્રા ભારતમાં હોળી ઉજવવા માટેના શ્રેષ્ઠ સ્થળોમાંનું એક છે. અહીંના લોકો તેજસ્વી રંગો સાથે રમીને, મોઢામાં પાણી લાવે તેવા નાસ્તા અને મીઠાઈઓ ખાઈને, ઠંડાઈના ગ્લાસ પીને ઉત્તેજક ધૂન પર નળત્ય કરીને હોળીની ઉજવણી ખૂબ જ ધામધૂમ અને ઉત્સાહ સાથે કરે છે.
હમ્પી : દક્ષિણ ભારતામાં સામાન્ય રીતે હોળીનું એટલું મહત્વ નથી. પરંતુ અપવાદોમાંનું એક હમ્પી નગર છે. હમ્પીમાં હોળી ખુશી અને આનંદના પ્રતીક તરીકે ઉજવાય છે. અહીં આ તહેવારને અત્યંત ઉત્સાહ સાથે ઉજવતા ઘણા મંદિરો જોવા મળે છે. જયાં હોલિકા દહનથી માંડીને પરંપરાગત અને લોકગીતો અને નળત્યો તેમજ રંગોની આપ-લે થાય છે.
પુરૂલિયા: પﾍમિ બંગાળના સર્વશ્રેષ્ઠ ગુપ્ત રહસ્યોમાંનું એક, પુરુલિયા હોળીના તહેવારને એક અનોખી રીતે ઉજવવા માટે પણ એક ઉત્તમ સ્થળ છે. લીલાછમ લેન્ડસ્કેપ્સ, ફરતી ટેકરીઓ અને ગાઢ જંગલોનું ઘર, પુરુલિયા વાસ્તવિક હોળીના ત્રણ દિવસ પહેલા આ તહેવાર ઉજવે છે. પરંપરાગત રીતે અહીં ડોલ ઉત્સવ ઉજવાય છે, પુરુલિયામાં હોળીનું આયોજન બંધર દેઉલની આસપાસ કરવામાં આવે છે, જે ૮મી સદીનું મંદિર છે. અહીં હોળી દરમિયાન અસંખ્ય લોક પ્રદર્શનનો પણ આનંદ લઈ શકે છે. જેમાં ચાઉ અને નટુઆ નળત્યોથી માંડીને દરબારી ઝુમુર, તેમજ બાઉલ સંગીતનો સમાવેશ થાય છે, જે ઉત્સવમાં પોતાનો અનોખો સ્પર્શ ઉમેરે છે. પુરુલિયામાં હોળીની મુખ્ય વિશેષતાઓમાંની અહીંનો અયોધ્યા પહાડ છે, જે વસંતઋતુમાં લાલ રંગમાં રંગાઈ જાય છે, જેમાં આ તહેવાર ઉજવવામાં આવે છે. પલાશના ફૂલો અહીં ખીલે છે અને આ સિઝનમાં આખા પ્રદેશમાં ફેલાય છે, જે મનોહર દૃશ્ય બનાવે છે.
પુષ્કર : પવિત્ર શહેર પુષ્કર ભારતમાં હોળી ઉજવવા માટેના શ્રેષ્ઠ સ્થળોમાંનું એક છે. પુષ્કરમાં હોળી ખૂબ જ ઉત્સાહ ઉજવવામાં આવે છે. તે સૌથી સુંદર અને મનોહર સ્થળોમાંનું એક છે. ઘાટો અને મંદિરોની નજીક ઉજવવાથી લઈને, ગુલાલ લગાવવા, ગુજિયા ખાવી, ગોરંગ કરવા, ભાંગ તથા ઠંડાઈની સ્પર્ધાઓ કરવા સુધી, પુષ્કરમાં હોળી કોઈ અનોખી રીતે ઉજવવામાં આવે છે.
દ્વારકા : ગુજરાતના દ્વારકામાં હોળી ઉત્સવ વર્ષોની પરંપરા મુજબ ફુલડોલ ઉત્સવથી મનાવવામાં આવે છે. આ ફુલડોલ ઉત્સવમાં ભાગ લેવા માટે ઠેર-ઠેર ગામે-ગામથી અસંખ્ય લોકો પગપાળા દ્વારકાધીશના દર્શનાર્થે પહોંચે છે. ભગવાન દ્વારકાધીશ સાથે ફૂલડોલ ઉત્સવ મનાવવા માટે અસંખ્ય પદયાત્રીઓ તથા દર્શનાર્થીઓ હોળીના પાવન દિવસે પહોંચે છે અને કાળીયા ઠાકર સાથે અબીલ-ગુલાલ સહિતનો રંગોથી હોળી રમી અને ધન્યતા અનુભવે છે.
: આલેખન :
રાધિકા જોષી
.png)
છેલ્લા 8 દિવસમાં સૌથી લોકપ્રિય
સૌરાષ્ટ્ર કચ્છ
સમાચાર ગુજરાત
દેશ-વિદેશ
ખેલ-જગત
ફિલ્મ જગત