Gujarati News

વડોદરાઃ મોટાભાગના લોકોને એવું હશે કે SAIC મોટરે ટેક ઓવર કરેલો હાલોલનો જનરલ મોટર્સનો પ્લાન્ટ ગુજરાતનું પ્રથમ ઓટોમોબાઈલ યુનિટ છે. પરંતુ ઘણા ઓછા લોકોને ખબર હશે કે હાલોલ પ્લાન્ટ શરૂ થયો તેના પાંચ દાયકા પહેલા વડોદરામાં એક કાર મેનુફેક્ચરિંગ યુનિટ શરૂ થયુ હતુ અને એ પણ મહાત્મા ગાંધીના આશીર્વાદથી. આ પ્લાન્ટ ઓખા બંદરમાં સ્થાપવામાં આવ્યો હતો જે એ સમયે વડોદરા રજવાડાનો હિસ્સો હતુ. ગુજરાતમાં એક પછી એક ઓટોમોબાઈલ યુનિટ્સ આવતા તે ઓટોમોબાઈલ હબ બન્યું છે પરંતુ તેમાં આ ઓખા વાળો કિસ્સો લગભગ ભૂલાઈ ગયો છે. ઓખામાં બિરલા પરિવારે હિન્દુસ્તાન મોટર્સ પ્લાન્ટ નાંખ્યો હતો. આ યુનિટ 1942માં બ્રિજ મોહન બિરલાની પ્રેરણાથી શરૂ કરવામાં આવ્યું હતું.

આ પ્લાન્ટમાં આયાત કરેલા કારના વિવિધ ભાગને એસેમ્બલ કરીને કાર બનાવવામાં આવતી હતી. માર્ગરેડ હર્ડેક અને ગીતા પિરામલે ભારતના ઉદ્યોગપતિઓ પર લખેલા પુસ્તકમાં એ વાતનો ઉલ્લેખ છે કે બિરલા 1930 દાયકામાં જ ભારતમાં ઓટોમોબાઈલ પ્લાન્ટ નાંખવાની શક્યતાઓ ખોળતા હતા. આ લેખકોએ બિરલાની આત્મકથાના અંશ ટાંકતા લખ્યું છે કે, “ગાંધીજી 1944માં જેલમાંથી છૂટ્યા ત્યાર બાદ તેમણે જીડી બિરલા અને મને પૂના બોલાવ્યા હતા અને ત્યાં તેમણે આ પ્રોજેક્ટ સફળ થાય તેવા અમને આશીર્વાદ આપ્યા છે.” ઉલ્લેખનીય છે કે જીડી બિરલાના મહાત્મા ગાંધી સાથે ઘણા સારા સંબંધો હતો. ગાંધીજીએ તેમના જીવનના અંતિમ દિવસો નવી દિલ્હીના બિરલા હાઉસમાં ગુજાર્યા હતા.

પુસ્તકમાં ઉલ્લેખ છે કે બીજા વિશ્વયુદ્ધને કારણે આ પ્રોજેક્ટ આગળ ધપાવી શકાયો નહતો. બ્રિજ મોહન બિરલાએ તેમની આત્મકથામાં જણાવ્યું છે કે વડોદરાના દિવાન વી ટી ક્રિષ્ણામચારીએ 1942માં તેમને ઓખામાં પ્લાન્ટ નાંખવા માટે મનાવી લીધા હતા અને કંપની સ્થાપવા માટે મૂડી અને સબસિડી આપવાની પણ તૈયારી દર્શાવી હતી. વડોદરાના કલેક્ટર અને ઐતિહાસિક મહત્વ ધરાવતા જૂના છાપા ભેગા કરવાના શોખીન અનિરૂદ્ધ શેઠીએ હાલમાં જ ટાઈમ્સ ઓફ ઈન્ડિયાની જૂન 30 1947ની કોપીમાં હિન્દુસ્તાન મોટર્સની એડ જોઈ હતી. તેઓ જણાવે છે, “મને એ જાણીને આશ્ચર્ય થયુ કે એડમાં લખ્યું હતું કે આ કંપની વડોદરા રાજ્યમાં શરૂ થઈ હતી.”

હિન્દુસ્તાન મોટર્સની વેબસાઈટ ઉપર પણ ઉલ્લેખ છે કે 1942માં ઓખામાં કંપનીની શરૂઆત થઈ હતી. કંપનીએ તેની પ્રવૃત્તિઓ અને ઉત્પાદન પશ્ચિમ બંગાળના ઉત્તરાપાડામાં શિફ્ટ કરી દીધી હતી. જગવિખ્યાત એમ્બેસેડર કારનું ઉત્પાદન ઉત્તરાપાડામાં થયુ હતુ.