નવી દિલ્હી, તા.૪: સુપ્રીમ કોર્ટ એકલી જ દેશમાં રાજકીય પક્ષો જનતાને મફતમાં ‘સુવિધા'ઓ આપવાની પ્રથાથી પરેશાન નથી. હવે દેશની સૌથી મોટી બેંક સ્ટેટ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (SBI)એ પણ આના પર સવાલ ઉઠાવ્યા છે. એસબીઆઈએ તેના અર્થશાસ્ત્રીઓનો એક રિપોર્ટ રજૂ કર્યો છે, જેમાં ચિંતા વ્યક્ત કરવામાં આવી છે કે ગરીબ રાજયો પણ મફત સુવિધાઓ આપીને જનતાને લલચાવવાના રસ્તે ચાલી રહ્યા છે. રાજકીય પક્ષોનું આ વલણ આગામી સમયમાં અર્થતંત્ર માટે ઘાતક સાબિત થઈ શકે છે. રિપોર્ટમાં સુપ્રીમ કોર્ટ દ્વારા નિયુક્ત કમિટીને સૂચવવામાં આવ્યું છે કે ફ્રીમાં રેવડી વ્હેંચવાને રાજયના ગ્રોસ ડોમેસ્ટિક પ્રોડક્ટ (જીડીપી) અથવા ટેક્સ કલેક્શનના એક ટકા સુધી મર્યાદિત હોવી જોઈએ. બેંકે મફત ‘રેવડીઓ'ના ગતકડાને ટાઇમબોંબ સમા ગણાવેલ છે.
નોંધનીય છે કે રાજયો તરફથી જનતાને મફત વીજળી, રાશન જેવી સુવિધાઓ આપવા અંગે ( શાસ્ત્રીઓએઘણી વખત ચિંતા વ્યક્ત કરી છે. આ વલણ અગાઉ દક્ષિણ ભારતીય રાજયો પૂરતું મર્યાદિત હતું, પરંતુ તાજેતરના વર્ષોમાં ઉત્તર અને મધ્ય ભારતીય રાજયોમાં પણ આવી આકર્ષક સુવિધાઓ મોટા પાયે લાગુ કરવામાં આવી છે. તેનો સમગ્ર બોજ રાજયની તિજોરી પર પડી રહ્યો છે.
SBIના મુખ્ય આર્થિક સલાહકાર (CEA) સૌમ્ય કાંતિ ઘોષે આ રિપોર્ટ લખ્યો છે, જેમાં છત્તીસગઢ, ઝારખંડ અને રાજસ્થાનના ઉદાહરણ આપીને ‘મફત'નો ગેરફાયદા સમજાવવામાં આવ્યા છે. રિપોર્ટ અનુસાર આ ત્રણેય રાજયો ‘ગરીબ' શ્રેણીમાં આવે છે. ત્રણેય રાજયોમાં સરકાર પર વાર્ષિક ૩ લાખ કરોડ રૂપિયાથી વધુ પેન્શનનો બોજ છે. આ બોજ ટેક્સ કલેક્શનના રૂપમાં આવતી રાજયોની આવક કરતાં ઘણો વધારે છે. ઝારખંડમાં કર વસૂલાતના પ્રમાણમાં તે ૨૧૭ ટકા, રાજસ્થાનમાં ૧૯૦ ટકા અને છત્તીસગઢમાં ૨૦૭ ટકા છે.
રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે ઘણા રાજયોએ જૂની પેન્શન સ્કીમને ફરીથી લાગુ કરવાની વાત કરી છે. જો આ રાજયોમાં આવું થાય, તો હિમાચલ પ્રદેશમાં ટેક્સ કલેક્શન અને પેન્શન ખર્ચનો ગુણોત્તર ૪૫૦% થશે, જયારે ગુજરાતમાં તે ૧૩૮% સુધી પહોંચી જશે. આ બંને રાજયોમાં આ વર્ષે વિધાનસભાની ચૂંટણીનો ચહેરો જોવા જઈ રહ્યો છે, તેથી અહીં મફત સુવિધાઓની જાહેરાત કરવા માટે રાજકીય પક્ષોમાં સ્પર્ધા ચાલી રહી છે. પંજાબમાં કર વસૂલાત અને પેન્શન ખર્ચનો ગુણોત્તર, જે તાજેતરમાં મફત સુવિધાઓના માર્ગ પર ઝડપથી આગળ વધ્યો છે, જયારે જૂની પેન્શન સિસ્ટમ લાગુ કરવામાં આવે ત્યારે તે ૨૪૨% હોવાનો અંદાજ છે. કારણ કે, જૂની પેન્શન સિસ્ટમમાં કર્મચારીઓનું યોગદાન નથી, પરંતુ સમગ્ર બોજ સરકાર પર જ છે.
જે રાજયોમાં જૂની પેન્શન યોજના લાગુ છે અથવા તેને ફરીથી લાગુ કરવાની જાહેરાત કરવામાં આવી છે. નાણાકીય વર્ષ ૨૦૧૯-૨૦માં આવા રાજયોની સંયુક્ત જવાબદારી રૂ. ૩,૪૫,૫૦૫ કરોડ હતી. જો આ જવાબદારીને GSDP માં હિસ્સા તરીકે જોવામાં આવે, તો નીચેની અસર થશે-
છત્તીસગઢઃ ૨૦૧૯-૨૦માં પેન્શન ખર્ચ માત્ર રૂ. ૬,૬૩૮ કરોડ (GSDPના ૧.૯ ટકા) હતો. હવે જૂના પેન્શનથી રાજય પર રૂ. ૬૦,૦૦૦ કરોડનો વધારાનો બોજ વધશે.
ઝારખંડઃ પેન્શન ખર્ચ રૂ. ૬,૦૦૫ કરોડ (જીએસડીપીના ૧.૭ ટકા) હતો અને હવે તે વધીને રૂ. ૫૪,૦૦૦ કરોડ થવાનો અંદાજ લગાવી શકાય છે.
રાજસ્થાનઃ નાણાકીય વર્ષ ૨૦૧૯-૨૦માં પેન્શન ખર્ચ રૂ. ૨૦,૭૬૧ કરોડ હતો, જે હવે વધીને GSDPના ૬% (આશરે રૂ. ૧.૮૭ લાખ કરોડ) થવાનો અંદાજ છે.
પંજાબઃ પેન્શન ખર્ચ રૂ. ૧૦,૨૯૪ કરોડ હતો. હવે તે રૂ. ૯૨,૦૦૦ કરોડના અંદાજિત વધારા સાથે GSDPના ૩% સુધી પહોંચી શકે છે.
હિમાચલ પ્રદેશઃ પેન્શન ખર્ચનો બોજ રૂ. ૫,૪૯૦ કરોડથી વધીને રૂ. ૪૯,૦૦૦ કરોડ થઈ શકે છે, જે GSDPના ૧.૬ ટકા હશે.
ગુજરાતઃ ૨૦૧૯-૨૦માં માત્ર રૂ. ૧૭,૬૬૩ કરોડનો પેન્શન ખર્ચ વધીને રૂ. ૧.૫૯ લાખ કરોડ થઈ શકે છે, જે રાજયના GSDPના ૫.૧ ટકા હશે.
રાજયો મફત સુવિધાઓ પર જીડીપીના ૧૦-૧૧ ટકા સુધી ખર્ચ કરે છેઃ મફત સુવિધાઓ પર ખર્ચ કરવાના મામલામાં રાજયો ‘ચાદર કરતાં વધુ પગ' ફેલાવી રહ્યા છે, એટલે કે આવકના હિસાબે વધુ ખર્ચ કરવામાં આવી રહ્યા છે. રિપોર્ટ અનુસાર, રાજયો કલ્યાણકારી યોજનાઓ પર જીડીપીના ૬ ટકાથી વધુ ખર્ચ કરી રહ્યા છે. ઘણા રાજયોમાં આ હિસ્સો ૧૦ થી ૧૧ ટકા સુધી પહોંચી ગયો છે. તેલંગાણામાં આ હિસ્સો ૧૧.૭ ટકા, સિક્કિમમાં ૧૦.૮ ટકા, આંધ્રપ્રદેશમાં ૯.૮ ટકા, રાજસ્થાનમાં ૭.૧ ટકા અને ઉત્તર પ્રદેશમાં ૬.૩ ટકા સુધી પહોંચી ગયો છે.
આ ગેરંટીમાં પાવર સેક્ટરનો હિસ્સો લગભગ ૪૦% છે. અન્ય લાભદાયી યોજનાઓમાં સિંચાઈ, માળખાકીય વિકાસ, ખોરાક અને પાણી પુરવઠાનો સમાવેશ થાય છે. વર્ષ ૨૦૨૨માં રાજયોનું દેવું તેમના બજેટમાંથી ૪.૫ ટકા પર પહોંચી ગયું છે. આ તે લોન છે જે જાહેર ઉદ્યોગો રાજય સરકારની ગેરંટીમાંથી લે છે.
રિપોર્ટ અનુસાર, જે રાજયોમાં ચૂંટણી યોજાવાની છે ત્યાં રાજકીય પક્ષો મફત સુવિધાઓ પર ખર્ચનું નવું સ્તર નક્કી કરી શકે છે. આ વચનો પરનો ખર્ચ હિમાચલ પ્રદેશમાં ૧-૩ ટકા અને ૨-૧૦ ટકા અને ગુજરાતમાં ૫-૮ ટકા અને ૮-૧૩ ટકા હોઈ શકે છે, જે મહેસૂલ પ્રાપ્તિ અને રાજયની કર આવકના હિસ્સા પર આધારિત છે.
સુપ્રીમ કોર્ટની કમિટીએ મર્યાદા નક્કી કરવી જોઈએઃ રિપોર્ટમાં સુપ્રીમ કોર્ટ દ્વારા કલ્યાણકારી યોજનાઓની સમીક્ષા કરવા માટે રચાયેલી સમિતિનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે. આ સમિતિ આ યોજનાઓની મર્યાદા નક્કી કરી શકે છે. અહેવાલમાં, સમિતિએ કલ્યાણ યોજનાઓ પરના ખર્ચને ગ્રોસ સ્ટેટ ડોમેસ્ટિક પ્રોડક્ટ (ઞ્લ્ઝભ્)ના મહત્તમ એક ટકા અથવા રાજયના પોતાના કર સંગ્રહ અથવા રાજયના કુલ મહેસૂલ ખર્ચના એક ટકા સુધી મર્યાદિત રાખવાનું સૂચન કર્યું છે.
.png)
છેલ્લા 8 દિવસમાં સૌથી લોકપ્રિય
સૌરાષ્ટ્ર કચ્છ
સમાચાર ગુજરાત
દેશ-વિદેશ
ખેલ-જગત
ફિલ્મ જગત